(پلیتTLC) صفحه کروماتوگرافی لایه نازک
صفحات کروماتو گرافی لایه نازک در آزمایشهای کروماتو گرافی لایه نازک (TLC) استفاده میشوند . آزمون TLC به دلیل سادگی ، هزینه پایین ، حساسیت بالا و سرعت جداسازی مناسب یکی از روشهای متداول در جدا سازی و کمک به شناسایی اجزای نمونه است.
در آزمایشگاه‌های حرفه‌ای و صنعتی، کروماتوگرافی، به عنوان یکی از مهم‌ترین تکنیک‌های جداسازی، در انواع مختلفی از جمله کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) مورد استفاده قرار می‌گیرد. پلیت TLC یا صفحه کروماتوگرافی لایه نازک، ابزاری ساده، ارزان و کارآمد برای انجام جداسازی‌های سریع و کیفی است. در این مقاله به معرفی کامل این ابزار پرکاربرد، ساختار، عملکرد، انواع، کاربرد و مزایای آن می‌پردازیم. همچنین نکاتی درباره انتخاب، نگهداری و خرید این صفحات را مرور می‌کنیم.
کروماتوگرافی لایه نازک چیست؟
کروماتوگرافی لایه نازک (Thin Layer Chromatography یا TLC) یکی از روشهای کلاسیک و پرکاربرد کروماتوگرافی است که برای جداسازی و شناسایی اجزای مختلف یک مخلوط استفاده می‌شود.
بر خلاف برخی روشهای پیچیده‌تر مانند HPLC، کروماتوگرافی لایه نازک ساده، سریع و کم‌هزینه است و نیاز به تجهیزات خاصی ندارد. همین موضوع باعث شده تا در بسیاری از آزمایشگاه‌های آموزشی و صنعتی جایگاه ویژه و محبوبی داشته باشد.
صفحه کروماتوگرافی لایه نازک (TLC Plate ) چیست؟
صفحه کروماتوگرافی لایه نازک که با نام رایج «پلیت TLC» نیز شناخته می‌شود، همان بستری است که جداسازی در بستر آن اتفاق می‌افتد. این صفحه معمولاً از یک بستر (شیشه، آلومینیوم یا پلاستیک) و یک لایه نازک از ماده جاذب (سیلیکاژل، آلومینا یا سلولز) تشکیل شده است. اجزای مخلوط مورد بررسی روی این لایه نقطه‌گذاری شده و سپس با حرکت فاز متحرک (حلال)، جداسازی انجام می‌شود.
ساختار صفحه TLC
صفحه کروماتوگرافی لایه نازک از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
- بستر (Support):
صفحه‌ای از جنس شیشه، آلومینیوم یا پلی‌استر که نقش پایه را دارد.
- صفحه شیشه‌ای سنگین‌تر اما مقاوم‌تر است.
- صفحه آلومینیومی سبک و منعطف است.
- صفحه پلی‌استری ارزان‌تر و انعطاف‌پذیر است.
- لایه جاذب (Adsorbente Layer):
این لایه از ذرات ریز و یکنواخت سیلیکاژل، آلومینا یا سلولز ساخته شده و حدود ۰.۲۵ میلی‌متر ضخامت دارد.سیلیکاژل (pH حدود 6.5) رایج‌ترین ماده مورد استفاده است و قطبیت بالایی دارد.
- نشانگر (Indicador):
در برخی پلیت‌ها، ماده نشانگری مثل فلورسئین اضافه می‌شود تا مشاهده لکه‌ها زیر نور UV ممکن شود.
نحوه انجام کروماتوگرافی TLC
فرایند استفاده از پلیت TLC بسیار ساده و سریع است اما دقت زیادی می‌طلبد. مراحل انجام یک تست TLC معمولاً شامل مراحل زیر است:
۱. نقطه‌گذاری نمونه (Spotting)
مقدار کمی از محلول نمونه با کمک لوله مویین روی لایه جاذب گذاشته می‌شود.
۲. انتقال صفحه به تانک حلال (Chamber)
صفحه به صورت عمودی داخل ظرفی حاوی حلال مناسب ( فاز متحرک ) قرار می‌گیرد. ارتفاع حلال باید پایین‌تر از نقطه لکه گذاری شده از نمونه باشد.
۳. جداسازی اجزا
فاز متحرک با خاصیت مویینگی بالا می‌رود و اجزای مخلوط با سرعت‌های متفاوت جابجا میشوند.
۴. مشاهده نتایج
پس از رسیدن حلال به نیم سانتی متری از لبه بالایی پلیت TLC ، پلیت از تانک خارج می شود و به صورت افقی در مکانی مسطح قرار داده می شود تا صفحه خشک شود. سپس لکه‌ها با نور UV یا رنگ آمیرزی بررسی میشوند. فاصله لکه گذاری تا خط حرکت حلال و فاصله لکه ایجاد شده تا خط حلال بر هم تقسیم و عدد Rf (Retention Factor) برای هر جزء محاسبه می‌شود.
مزایای استفاده از پلیت TLC
صفحه کروماتوگرافی لایه نازک به دلایل متعددی در بسیاری از آزمایشگاه‌ها به موارد دیگر ترجیح داده می‌شود. برخی از مهم‌ترین مزایای آن عبارتند از:
- سادگی و سرعت بالا
- هزینه کم نسبت به HPLC یا GC
- عدم نیاز به تجهیزات پیچیده
- قابلیت آنالیز چندین نمونه همزمان روی یک پلیت
- قابل استفاده برای آنالیز ترکیبات آلی، گیاهی، دارویی، بیولوژیکی
- تعیین نسبی خلوص مواد
- مقایسه ساده با نمونه مرجع
با توجه به تنوع کاربردها و شرایط مختلف آزمایشگاهی، صفحات TLC در انواع گوناگونی تولید میشوند که شناخت آن‌ها به انتخاب درست کمک می‌کند.
از منظر بستر:
- شیشه‌ای: مقاوم در برابر حرارت و مواد شیمیایی
- آلومینیومی: سبک و ارزان‌تر، قابل برش
- پلاستیکی: مناسب برای کارهای تکراری و آموزشی
از منظر جاذب:
- سیلیکاژل 60 (Silica gel 60): قطبی، پرکاربرد برای اکثر ترکیبات آلی
- آلومینا (Alumina): برای ترکیبات بازی و قلیایی
- سلولز (Alumina): برای مواد زیستی، قندی، پروتئینی، آمینواسیدها و ترکیبات محلول در آب.
پلیت TLC دارای فلورسنت
برخی پلیت‌ها حاوی نشانگر فلورسنت هستند که به کاربر این امکان را می‌دهد حتی لکه‌هایی که به چشم دیده نمی‌شوند را تحت نور UV (طول موج 254 یا 366 نانومتر) مشاهده کنند.
این صفحات بیشتر در آزمایشهای کنترل کیفی، داروسازی و کروماتوگرافی مواد گیاهی استفاده میشوند.
کاربردهای پلیت TLC در صنایع و آزمایشگاه
صفحات TLC ابزار جداسازی و آنالیز مهمی در بسیاری از حوزه‌های علمی و صنعتی هستند. در ادامه، با چند مورد از کاربردهای آن آشنا می‌شویم:
۱. صنعت داروسازی
- بررسی خلوص مواد اولیه دارویی
- شناسایی مواد مؤثره در فرمولاسیون
- مقایسه نمونه با استانداردهای دارویی
2. صنایع غذایی
- بررسی ترکیبات رنگی، قندها، اسیدهای چرب
- کنترل کیفی مواد افزودنی و نگهدارنده
- بررسی سلامت و خلوص مواد غذایی
۳. آزمایشگاه‌های شیمی و دانشگاهی
- آموزش دانشجویان
- تحقیق در حوزه شیمی آلی، فیتوشیمی و علوم مواد
4. گیاهان دارویی و طب سنتی
- جداسازی و شناسایی ترکیبات مؤثر مانند آلکالوئیدها، فلاونوئیدها، ساپونین‌ها
- تعیین کیفیت عصاره‌های گیاهی
۵. محیط زیست و آنالیز آب
- پایش آلودگی‌ها
- آنالیز مواد آلاینده آلی
نگهداری صحیح پلیت TLC
برای حفظ کیفیت و عملکرد صفحات TLC، رعایت موارد زیر توصیه می‌شود:
- نگهداری در محیط خشک، خنک و به دور از نور مستقیم
- عدم تماس مستقیم دست یا ابزار آلوده با سطح صفحه
- قرار دادن صفحات در بسته‌بندی اصلی پس از هر بار استفاده
- جلوگیری از تماس با بخارات حلال‌ها
سخن پایانی
صفحه کروماتوگرافی لایه نازک، ابزاری است ساده اما بسیار قدرتمند در دست متخصصان آزمایشگاه. شناخت درست، انتخاب دقیق نوع مناسب و استفاده‌ی اصولی از آن، می‌تواند کیفیت تحلیل‌های شیمیایی را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. اگر به دنبال کیفیت، دقت و پشتیبانی علمی در خرید پلیت TLC هستید، بهارزیست در کنار شما است.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.